Przejdź do zawartości

Świetlik (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świetlik
Ilustracja
Morfologia (świetlik łąkowy)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

zarazowate

Rodzaj

świetlik

Nazwa systematyczna
Euphrasia L.
Sp. Pl. 604. 1753
Typ nomenklatoryczny

Euphrasia officinalis L.[3]

Synonimy
  • Anagosperma Wettst.
  • Siphonidium J. B. Armstr[4][5]
Świetlik wyprężony
Świetlik maleńki

Świetlik (Euphrasia L.) – rodzaj roślin z rodziny zarazowatych. Obejmuje ok. 210[5]–350[6] gatunków. Duża różnica w liczbie gatunków wynika stąd, że w obrębie rodzaju wyróżniane są (lub nie) liczne mikrogatunki[6]. Rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony strefach umiarkowanych, zwłaszcza półkuli północnej, poza tym na obszarach górskich w strefie międzyzwrotnikowej[5]. W Polsce występuje 12 gatunków[7].

Rośliny te są półpasożytami traw[8]. U wielu regularnie dochodzi do samozapłodnienia[6]. Świetlik łąkowy wykorzystywany jest (był zwłaszcza dawniej) do leczenia chorób oczu[6].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]
Świetlik wątły

Rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach w strefie umiarkowanej półkuli północnej, zwłaszcza w strefie chłodnej. Występuje w całej Europie (gdzie rośnie 46 gatunków[6]) i Azji (z wyjątkiem Półwyspu Arabskiego i Półwyspu Indochińskiego oraz południowo-wschodnich Chin), ale ma przedstawicieli na wyspach Archipelagu Malajskiego. Występuje w północno-zachodniej Afryce. W Ameryce Północnej rośliny te rosną w Kanadzie i północnej części Stanów Zjednoczonych. Na półkuli południowej rodzaj obecny jest na Nowej Gwinei, w Australii, Nowej Zelandii oraz w Ameryce Południowej wzdłuż Andów od Peru po południowe Chile i Falklandy[5].

Gatunki flory Polski[7]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej The Plants of the World (jeśli jest inna)[5]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny zielne, zarówno jednoroczne (w Polsce tylko takie[9]), jak i wieloletnie, w tym z drewniejącą nasadą łodygi[8]. Łodyga wyprostowana[9]. Pędy nagie lub owłosione, włoski proste lub gruczołowate[9].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe, przy czym w górze liście bywają nieco przesunięte względem siebie[9]. Dolne liście zwykle są mniejsze, a górne większe[8], przy czym w obrębie kwiatostanu przechodzą w podobne przysadki[9] (z reguły większe od liści, na brzegach zgrubiałe)[8]. Blaszki są pojedyncze, ząbkowane[9], dłoniasto użyłkowane[8].
Kwiaty
Zebrane są na szczycie łodygi kłosowaty lub groniasty kwiatostan wyrastając pojedynczo w kątach przysadek. Kielich jest rurkowaty do dzwonkowatego, zakończony jest 4 łatkami tworzącymi dwie boczne wargi. Korona jest grzbiecista i dwuwargowa, w dole rurkowata, rozszerzająca się ku górze. Górna warga jest hełmiasta, na szczycie rozcięta na dwie łatki. Dolna warga ma podzielona jest na trzy łatki, z których środkowa jest większa od bocznych. Pręciki są dwusilne, z główkami pylników zbliżonymi do siebie pod wargą górną, zakończonymi dzióbkiem. Zalążnia jest jajowata i owłosiona, szyjka słupka nitkowata i długa, także z nitkowatym znamieniem[9], pojedynczym lub rozwidlonym[8].
Owoce
Spłaszczone, klinowate torebki otoczone trwałym kielichem, otwierające się na szczycie. Zawierają liczne, drobne nasiona o podługowatym kształcie, prążkowane[9][8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Świetlik salzburski
Świetlik nadobny
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z rodziny zarazowatych Orobanchaceae, w której obrębie zaliczany jest do plemienia Rhinantheae[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), rodzina zarazowate (Orobanchaceae Vent.), podrodzina Euphrasioideae (D. Don) Leurss., plemię Euphrasieae D. Don, podplemię Euphrasinae Dumort., rodzaj świetlik (Euphrasia L.)[10].

Wykaz gatunków[5]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
  4. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
  5. a b c d e f Euphrasia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-28].
  6. a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 353, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79-80, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. a b c d e f g Euphrasia Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-28].
  9. a b c d e f g h Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom XI. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 7.
  10. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Euphrasia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).